Giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội là một trong các lĩnh vực giáo dục quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ mầm non. Mục tiêu của giáo dục mầm non là nhằm phát triển toàn diện cho trẻ về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ, hình thành yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị tâm thế tốt nhất trước khi bước vào lớp 1. Nếu đến 6 tuổi trẻ không đạt được mức độ phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cần thiết trẻ sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc học tập ở tiểu học cũng như cuộc sống hàng ngày của trẻ. Ở lứa tuổi mầm non trẻ được học bằng chơi- chơi mà học, mỗi ngày đến trường là một ngày vui trẻ được học, được chơi, được trải nghiệm và được thể hiện bản thân đúng với lứa tuổi của mình. Thông qua việc phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ ở trường mầm non là quá trình tác động của giáo viên, giúp trẻ biết cách thể hiện các xúc cảm, rung cảm, hành động của trẻ với mọi người xung quanh, giúp trẻ giao tiếp tự tin, tương tác, thích nghi, hoà nhập với xã hội, hình thành và duy trì các mối quan hệ, có trách nhiệm với quyết định của chính mình từ đó giúp phát triển năng lực cá nhân của trẻ. Hiện nay ở các trường mầm non việc giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội chủ yếu được tổ chức thông qua việc lồng ghép, tích hợp với các hoạt động, giáo viên chưa chú trọng tô chức các hoạt động chuyên biệt để giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội nên hiệu quả các hoạt động tích hợp chưa mang lại kết quả như mong muốn.
Tuy nhiên vấn đề mà chúng tôi đưa ra đây đã có rất nhiều cá nhân, tập thể đề cập đến và đã có một số giải pháp nghiên cứu về vấn đề này như:
- “Một số các biện pháp giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội phù hợp, hiệu quả cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi, lớp mẫu giáo 4 - 5 tuổi A1 trường Mầm non Trường Giang năm học 2018 – 2019” của cô giáo Nguyễn Thị Khen, trường mầm non Trường Giang
- Về mặt ưu điểm: Giải pháp này giúp trẻ tự giác hơn trong mọi hoạt động, tạo sự hứng thú cho trẻ, giáo viên tận dụng được mọi cơ hội để hướng dẫn và dạy trẻ.
- Về mặt hạn chế:
+ Giải pháp này đòi hỏi giáo viên phải cần thay đổi mọi hoạt động mang tính kích thích sự hứng thú của trẻ. Những giải pháp các tác giả đã đưa ra ở trên chưa thực sự tạo ra hiệu quả cho việc phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo bởi các giải pháp chưa cụ thể, sáng tạo, mang tính máy móc, chưa phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường và địa phương.
Các hạn chế, tồn tại của các giải pháp nêu trên, chúng tôi luôn suy nghĩ làm thế nào để nâng cao việc phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ đạt một cách hiệu quả nhất, để thực sự mỗi trẻ đến trường là một ngày vui, một ngày được thoả sức hoạt động, khám phá và trải nghiệm, ham học hỏi, phát triển toàn diện cho trẻ về nhân cách, trí tuệ, thẩm mỹ. Cụ thể là chúng tôi đề xuất một số giải pháp giúp trẻ phát triển tình cảm kỹ năng xã hội thông qua tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế.
III/ NỘI DUNG GIẢI PHÁP
1.
Nội dung giải pháp đề xuất
* Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch và tạo môi trường cho các hoạt động trải nghiệm của trẻ
Xây dựng kế hoạch và tạo môi trường cho trẻ hoạt động trải nghiệm để phát triển tình cảm- kỹ năng xã hội là một trong những nhiện vụ quan trọng trong chương trình giáo dục mầm non theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Và chúng tôi đã lập kế hoạch cụ thể theo từng nhánh chủ đề trong năm học và dự kiến các cơ sở vật chất cũng như đồ dùng học cụ giúp cho việc trải nghiệm của trẻ được đảm bảo. Kế hoạch đó được thể hiện như sau:
Chủ đề
Nhánh chủ đề
Hoạt động trải nghiệm
Thời điểm tổ chức
Ghi chú
Trường mầm non
Tết trung thu
- Trang trí mâm cỗ Tết trung thu
- Làm bánh nướng, bánh dẻo
- Hoạt động học
- Hoạt động góc
Bản thân
Đồ dùng của bé
Cọ bàn, ghế
Hoạt động ngoài trời
Tùy thuộc vào thời tiết
Gia đình
Ngôi nhà thân yêu
Cắm trại
Hoạt động ngoài trời
Phương tiện giao thông
Bé với luật lệ giao thông
Thực hành tham gia giao thông
Hoạt động ngoài trời
Nghề nghiệp
Bác lao công trường bé
Trải nghiệm quét dọn sân trường
Hoạt động ngoài trời
Chú bộ đội dũng cảm
Những chiến sỹ tí hon
Ngày hội- ngày lễ
Tết- Mùa xuân
Ngày tết cổ truyền
Hội chợ Xuân
Ngày hội- ngày lễ
Tết trồng cây
Trải nghiệm trồng cây, gieo hạt trong vườn trường
Hoạt động ngoài trời
Tùy thuộc vào thời tiết
Thực vật
Rau bé yêu thích
Thu hoạch rau, củ, quả
Hoạt động góc
Tùy thuộc vào thời tiết
Động vật
Chú khủng long ngộ nghĩnh
Xây công viên khủng long
Hoạt động ngoài trời
Hiện tượng tự nhiên
Sự kì diệu của nước
Các thí nghiệm về nước: sự biến đổi màu, lốc xoáy,…
Hoạt động góc
Đây là một phần không thể thiếu để tạo giúp cho trẻ trải nghiệm , việc xây dựng môi trường theo hướng mở, chuẩn bị đồ dùng đồ chơi theo chủ đề có đầy đủ nguyên vật liệu đa dạng, phong phú giúp trẻ hoạt động hiệu quả, tích cực. Việc tạo các góc hoạt động theo hướng mở là cách để mỗi giáo viên tạo cho trẻ một không gian hoạt động vui chơi, trải nghiệm một cách thoải mái, vui vẻ, chủ động, kích thính sự tò mò, thích khám phá trong các góc chơi. Ngoài việc trẻ được chơi và trải nghiệm các hoạt động trẻ cũng có thể thực hiện lao động tự phục vụ thông qua một số kỹ năng đơn giản như: chăm sóc cây xanh, cọ bàn, cọ ghế, quét sân trường, cắm trại, trang trí gian hàng,… Các kỹ năng, hoạt động của trẻ chúng tôi đã lên kế hoạch cụ thể, chuẩn bị môi trường tốt nhất cho trẻ tham gia, thực hiện một cách đầy đủ, an toàn và phù hợp với khả năng của trẻ.
Vận động viên nhí là tớ nè! Chúng mình cùng nhau chơi thật vui nhé!
Lái xe an toàn bạn nhé! . Hãy di theo chỉ dẫn
* Biện pháp 2: Kích thích sự sáng tạo, khơi gợi tính tò mò ham học hỏi, của trẻ bằng những nhiệm vụ mới và hấp dẫn, thể hiện tinh thần làm việc nhóm.
Hoạt động ngoài trời, dạo chơi thăm quan là môi trường trải nghiệm thực tiễn giúp trẻ phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội một cách tự nhiên nhất. Qua hoạt động dạo chơi thăm quan, trẻ được thể hiện tình yêu với mọi người xung quanh, tình yêu với thiên nhiên, cỏ cây hoa lá, yêu con vật nuôi,... theo cách riêng của trẻ. Có thể là những câu chuyện trẻ nói với chú bảo vệ, cô lao công trong các buổi dạo chơi mà chúng tôi tổ chức cho các con tham gia hay những hành động nhỏ như chăm sóc cây xanh tại góc thiên nhiên của lớp, trong vườn trường, cho con vật ăn ,.... Từ những hoạt động ấy khơi gợi ở trẻ sự sáng tạo, tò mò ham học hỏi, sự tự tin trong giao tiếp, biết yêu cái đẹp, thể hiện cái đẹp,... những việc của trẻ làm chúng tôi luôn động viên, khen ngợi các hành vi tích cực của trẻ, một phần thưởng nhỏ sẽ giúp trẻ có động lực để cố gắng nhiều hơn.
Cùng nhau làm bong bóng xà phòng nha Thi xem ai câu cá nhiều nhất nhé!
Khám phá cùng tớ nhé! Gà con ơi! Mau lớn nha.
Ví dụ: Hàng tuần tôi phân công các tổ thay phiên nhau chăm sóc cây xanh ở góc thiên nhiên của lớp. Khi đến lượt tổ nào là trẻ tự ý thức được công việc của mình. Trẻ sử dụng những dụng cụ để chăm sóc cây xanh như bình tưới nước bằng chai lavie hay dụng cụ xới đất được làm từ vỏ hộp sữa chua... Hay đơn giản là trẻ được tự mình lựa chọn những chiếc lá, bông hoa bị rơi, rụng trong sân trường để tạo ra những sản phẩm đẹp, tự nhiên qua bàn tay sáng tạo và óc thẩm mỹ của trẻ.
Cây ơi! Mau lớn nhé.
Nhặt lá cây cùng tớ nhé! Tớ làm được gì đây các bạn?
Ngoài ra thông qua hoạt động dạo chơi thăm quan ngoài trời còn góp phần hình thành ý thức giữ gìn và bảo vệ cảnh quan thiên nhiên, các con vật, đồ vật, sản phẩm của người lao động. Hơn thế nữa, hoạt động dạo chơi tham quan cũng hình thành ở trẻ ý thức tuân thủ một số quy định của tập thể cũng như phát triển các kỹ năng mềm cho trẻ, giúp trẻ có thể tự tạo cho mình một môi trường hợp tác giữa các bạn chơi hay các nhóm chơi. Khi tham gia làm việc nhóm trẻ được thảo luận, trao đổi ý kiến riêng của mình, trẻ được làm những gì trẻ muốn.Trẻ hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau khi làm việc gì đó ví dụ như trường chúng tôi tổ chức hoạt động trải nghiệm” bé cắm trại” trẻ được thử thách, được thực hiện các kỹ năng đơn giản như: trẻ cùng nhau dựng lều trại, trang trí trại, bày và trang trí các món ăn, chơi các trò chơi thú vị ,...
Bọn tớ được trải nghiệm cắm trại với vô cùng nhiều điều thú vị đấy!
Các trò chơi thật vui và bổ ích!
* Biện pháp 3: Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong ngày hội, ngày lễ
Tổ chức ngày hội, ngày lễ cho trẻ ở trường mầm non có một ý nghĩa quan trọng đối với trẻ nói riêng và ngành Mầm non nói chung. Trước hết đối với trẻ, lễ, hội chính là hình thức giúp trẻ thâm nhập vào cuộc sống xã hội, giáo dục truyền thống của quê hương, đất nước. Hoạt động này đem lại cho trẻ niềm vui, những kỷ niệm có ấn tượng đẹp, đồng thời là phương tiện giáo dục hiệu quả về mọi mặt đối với trẻ. Vào các dịp ngày hội ngày lễ cũng là thời điểm để khơi gợi sự tự tin trong giao tiếp và thực hiện các kỹ năng cuộc sống trẻ được học hàng ngày. Trẻ được hòa mình trong không khí ngày hội và trẻ cảm thấy mình là người có ích, trẻ cũng có thể làm được những việc mà người lớn làm, trẻ cảm thấy phấn khích, tạo cơ hội để trẻ thể hiện cá tính của mình. Tổ chức ngày hội, ngày lễ còn có ý nghĩa lớn trong việc giáo dục những phẩm chất đạo đức, nhân cách của trẻ sau này, hình thành ở trẻ những kỹ năng tốt khi tham gia hoạt động như : thể hiện hành động văn minh lịch sự, giao tiếp có văn hóa, lễ phép, niềm nở, yêu quý mọi người xung quanh,…
Ví dụ: Khi tham gia “ Hội chợ Xuân” trẻ được trải nghiệm thực tiễn, cảm nhận không khí của ngày tết truyền thống. Trẻ cùng cô trang trí, chuẩn bị các gian hàng, thể hiện một số kỹ năng bán hàng như chào, mời khách, trò chuyện với khách, kỹ năng gói hàng, biết cảm ơn khi khách mua hàng hay vui vẻ giới thiệu những mặt hàng bày bán,..
Các bạn mua gì tớ bán cho nhé!
Kỷ niệm ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam ngày hội toàn dân trẻ cảm thấy tự hào, yêu mến và biết ơn các chú bộ đội. Trẻ vô cùng phấn khích khi được thể hiện hình ảnh những chú bộ đội tí hon qua các màn đồng diễn, diễu hành, trò chơi mang tính thử thách…
Nào cùng nhau ta hát lên chúng ta là chiến sỹ
*Biện pháp 4: Phối hợp với phụ huynh tổ chức các hoạt động trải nghiệm bổ ích của trẻ.
Với những lợi ích trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ trong trường mầm non, trẻ đều rất hào hứng và phấn khởi khi kể chuyện cùng ông bà, bố mẹ những điều mình được trải nghiệm. Các bậc phụ huynh thời hiện đại họ luôn muốn con của mình được phát triển một cách toàn diện, mong muốn nhu cầu con mình được học hỏi trong môi trường tốt nhất, được trải nghiệm thực tế và hình thành những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống vì đó sẽ là hành trang đi theo con họ suốt cuộc đời.
Để khuyến khích phụ huynh đồng hành cùng chúng tôi, tôi đã triển khai tới phụ huynh các kế hoạch tổ chức các hoạt động trong năm học qua cuộc họp phụ huynh, trao đổi trực tiếp hay tuyên truyền qua các trang thông tin của trường lớp như fanpage, website, zalo về các kỹ năng cần thiết cho trẻ, đặc biệt là việc phát triển tình cảm- kỹ năng xã hội thông qua các hoạt động trải nghiệm cho các con. Ngoài ra phụ huynh có thể nắm bắt được các thông tin, kế hoạch tổ chức hoạt động cho các con hàng ngày qua quét mã QR ở bảng tuyên truyền và thực hiện làm các phiếu thăm dò ý kiến đóng góp của phụ huynh trực tuyến về các kế hoạch của trường, lớp.
Ba mẹ cùng con học thật nhiều điều mới lạ nhé!
Thường xuyên lưu giữ lại những khoảnh khắc đẹp của các con và gửi tới cha mẹ để họ nhìn thấy sự phát triển từng ngày của con. Sau một thời gian đa số phụ huynh đã thấu hiểu, phối hợp cùng cô và ban chi hội lớp tổ chức kế hoạch trải nghiệm cho trẻ đạt hiệu quả cao và mang lại niềm vui cho các con như: tham gia chơi trò chơi tại sân chơi Tiếng Anh nhà trường tổ chức, cùng con cảm nhận và giáo dục lòng yêu quê hương đất nước qua hội chợ Xuân, đi tham quan, dã ngoại tại doanh trại quân đội, trường tiểu học, trải nghiệm gói bánh chưng,….
Cả nhà mình cùng nhau trải nghiệm nha!
2. Tính mới, tính sáng tạo
- Luôn đổi mới các nội dung trải nghiệm để hình thành các kỹ năng cần thiết cho trẻ. Trẻ được phát triển theo hướng tự nhiên nhất, trẻ cảm thấy hào hứng, vui vẻ, phấn khởi vì luôn có những điều mới mẻ, thú vị trẻ sẽ được khám phá khi tới trường.
- Tạo môi trường giáo dục mở cho trẻ bằng các hoạt động trải nghiệm: cắm trại, ngày hội đến trường, lễ hội halloween, chào mừng ngày 20-10, hội chợ Xuân, sân chơi Tiếng Anh, sân chơi những chiến sỹ tí hon, các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống như: kỹ năng tự phục vụ bản thân, kỹ năng tự tin giao tiếp, kỹ năng học hỏi, kỹ năng chia sẻ và giúp đỡ mọi người… thông qua các hoạt động đó trẻ được thể hiện khả năng của bản thân, được trải nghiệm thực tế một cách gần gũi, chân thực kích thích sự ham muốn, học hỏi, niềm tự hào của trẻ.
- Tận dụng sự phát triển của công nghệ thông tin để tuyên truyền các hình ảnh hoạt động của trường,của lớp, thu hút được nhiều phụ huynh tin tưởng trao gửi con em tại trường.
- Phụ huynh được theo dõi và ghi nhận những sự cố gắng, sự phát triển của con thông qua các kế hoạch hoạt động của trường lớp qua việc quét mã QR để nắm bắt mọi thông tin của trẻ.
3. Khả năng áp dụng của sáng kiến
Khi nghiên cứu thực hiện đề tài này, tôi nhận thấy đây là những giải pháp rất dễ thực hiện, gần gũi với chuyên môn của giáo viên mầm non, kích thích trẻ hứng thú tham gia vào các hoạt động trải nghiệm thực tế và có khả năng áp dụng với tất cả các trường mầm non trong các quận, huyện trong thành phố.
Những giải pháp này có thể nhân rộng cho trẻ mọi độ tuổi tuy nhiên giáo viên cần nâng cao yêu cầu phù hợp với độ tuổi và khả năng của trẻ.
4. Hiệu quả, lợi ích thu được từ sáng kiến
a. Hiệu quả thu lại trên trẻ
- Trẻ có ý thức hơn, ngoan và vâng lời người lớn dễ dàng hơn trong việc giáo dục trẻ. Trẻ có kỹ năng cuộc sống như: tự phục vụ bản thân, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giúp đỡ người khác, kỹ năng tự tin, kỹ năng yêu thương và chia sẻ, kỹ năng hợp tác…
- Hình thành những hành vi văn minh, biết tận dụng mọi nguyên vật liệu từ thiên nhiên để tạo ra các sản phẩm đẹp, biết gìn giữ các đồ dùng đồ chơi, biết yêu thương, chia sẻ với mọi người.
b. Hiệu quả đối với giáo viên, nhà trường
- Tạo điều kiện cho khuôn viên của trường, lớp ngày càng "xanh - sạch - đẹp" an toàn, thoáng mát, giúp trẻ phát triển nhân cách cho trẻ toàn diện hơn.
- Trẻ ngoan ngoãn, nghe lời cô giáo hơn nên dễ dàng trong việc nuôi dạy trẻ
- Giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội tổ chức các hoạt động tích cực và hiệu quả.
- Giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội giúp trẻ mạnh dạn tự tin, nhanh nhẹn, sáng tạo, ứng xử phù hợp, giúp trẻ đó gúp phần rất lớn thu hút các bậc phụ huynh đưa trẻ đến trường ngày một đông hơn.
c. Hiệu quả của việc phối hợp với cha mẹ trẻ:
- Cha mẹ cảm thấy mãn nguyện với thành công của trẻ, tin tưởng vào kết quả giáo dục của nhà trường, không chê bai chỉ trích cô giáo ngược lại cha mẹ thông cảm, chia sẻ những khó khăn của cô giáo, cung cấp vật liệu, phụ giúp giáo viên tổ chức các hoạt động bổ ích cho các con. Điều mà tôi thấy tâm đắc nhất là trên kết quả thu được từ phụ huynh là phụ huynh đã “học” cùng trẻ và thấu hiểu cho nghề giáo chúng tôi. Cùng hướng tới mục đích nuôi dạy con thành một công dân tốt, mở rộng vùng hiểu biết và giúp con có niềm tin, có nội lực mạnh mẽ để trở thành một đứa trẻ ngoan.
III/ KẾT LUẬN
Một người mẹ hỏi đứa con trai 5 tuổi của mình: “Nếu hai mẹ con ta đang khát nước và chỉ có 2 quả táo này, con sẽ làm gì?”. Cậu bé con suy nghĩ một lát rồi ngây thơ trả lời: “Con sẽ cắn mỗi quả táo một miếng mẹ ạ!”.
Bà mẹ không la mắng con nhưng thở dài một tiếng thất vọng. Cô nhẹ nhàng hỏi con: “Con có thể nói cho mẹ biết vì sao con làm điều đó?”. Và cô đã bật khóc khi cậu bé ngây ngô đáp: “Con muốn thử và dành quả ngọt nhất cho mẹ”.
Trên đây là câu chuyện về cậu bé ngoan ngoãn, hiểu chuyện. Mỗi đứa trẻ là một tính cách khác nhau, cách thể hiện cá tính, tình cảm khác nhau. Có quan niệm rằng nuôi dạy một đứa con ngoan ngoãn và vâng lời là mục tiêu cuối cùng của bậc làm cha mẹ. Tuy nhiên, thay vì làm những gì ta nghĩ là tốt nhất cho đứa con của mình ở hiện tại, hãy cho chúng hành trang vững chắc vào tương lai: những kỹ năng, những sự lựa chọn, sự lắng nghe, chú ý và tình yêu thương từ trái tim