- Mô tả giải pháp đã biết
Hoạt động tạo hình là một trong những hoạt động vô cùng hấp dẫn đối với trẻ mẫu giáo. Nó giúp trẻ tìm hiểu thêm và khám phá một cách sinh động những gì mà trẻ nhìn thấy trong thế giới xung quanh. Mỗi trẻ em đều có tâm hồn nhạy cảm với thế giới xung quanh – nơi chứa đựng bao điều mới lạ, hấp dẫn. Trẻ dễ bị lôi cuốn bởi những cảnh vật có nhiều màu sắc hay một bức tranh sống động. Ngoài ra, hoạt động tạo hình giúp cho trẻ phát triển và tìm hiểu các đối tượng được miêu tả để có được sự hiểu biết và hình dung về các đối tượng nhằm phát triển ở trẻ khả năng hoạt động trí tuệ. Là một hoạt động nghệ thuật nhằm phát triển khả năng thẩm mỹ cho trẻ. Kĩ năng quan sát, trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo của trẻ, giúp trẻ thể hiện được tình cảm, cảm xúc của mình về vẻ đẹp trong thế giới xung quanh, đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị những kĩ năng, kĩ xảo để trẻ thực hiện tốt các hoạt động khác. Bởi vì thông qua hoạt động tạo hình, trẻ rèn luyện sự khéo léo của đôi bàn tay, rèn thói quen làm việc có mục đích. Hơn nữa còn giúp trẻ hình thành lòng yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và yêu nghệ thuật. Đặc biệt, hoạt động tạo hình ngoài chức năng nổi trội nhất là phát triển thẩm mĩ thì cũng góp phần vào sự phát triển toàn diện nhận thức cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hình thức tích hợp các môn học như toán học bằng việc trẻ so sánh, tính toán kích thước, tỉ lệ các đối tượng miêu tả hay tích hợp với kĩ thuật bằng việc các trẻ đo đạc, lắp ghép các chi tiết... Vì vậy, hoạt động tạo hình là bộ môn không thể thiếu được trong bất kỳ một trường mầm non nào.
Việc sử dụng phương pháp dạy học mới để đào tạo ra những con người đầy sáng tạo và có tư duy phản biện, đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở các bậc học nói chung và bậc học mầm non nói riêng là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Một trong những mô hình giáo dục hiện đại nhằm hiện thực hóa mục đích đào tạo ra thế hệ trẻ có đủ trí tuệ và sự nhạy cảm thời đại để thích ứng và phát triển, đang có sức lan tỏa và ảnh hưởng rộng khắp thế giới đó chính là giáo dục STEAM. STEAM là phương pháp học tập chủ yếu dựa trên thực hành và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, do đó, trẻ 4-5 tuổi khi được tiếp cận với phương pháp giáo dục này sẽ có những ưu thế nổi bật như: kiến thức khoa học, kĩ thuật, công nghệ và toán học chắc chắn, khả năng sáng tạo, tư duy logic, hiệu suất học tập, làm việc vượt trội và có cơ hội phát triển các kĩ năng mềm toàn diện hơn. STEAM sẽ hướng dẫn và dạy trẻ cách suy nghĩ khoa học, thúc đẩy một cách tự nhiên để trẻ khám phá toán học, khoa học và các khái niệm trẻ gặp trong cuộc sống hàng ngày. STEAM là từ viết tắt với sự kết hợp giữa STEM và Art (Nghệ thuật sáng tạo). STEAM là phương pháp giáo dục đặc biệt tích hợp các yếu tố về Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kĩ thuật), Art (Nghệ thuật) và Math (Toán học) nhằm giúp trẻ mầm non tiếp thu kiến thức từ hoạt động khoa học và nghệ thuật, hướng tới xây dựng cho trẻ các kỹ năng được kết hợp hài hòa từ kiến thức của các bộ môn nói trên để sử dụng khi làm việc trong thế giới công nghệ ngày nay. Phương pháp mang đến cho trẻ những trải nghiệm thực tế, trẻ được thực hành, thực nghiệm và được sáng tạo thực sự có ý nghĩa. Việc dạy và học STEAM tăng tính hấp dẫn với trẻ, giúp trẻ hiểu sâu hơn vấn đề và hơn nữa giúp trẻ liên hệ với những gì đã học được.
Cách tiếp cận dạy học theo phương pháp STEAM chắc chắn không phải là nhiệm vụ dễ dàng nhưng những lợi ích mà STEAM mang lại cho trẻ nhỏ và trường học thì rất lớn. Trường học sẽ không chỉ là nơi để giảng dạy lý thuyết mà ở nơi đó những đứa trẻ được trải nghiệm những kiến thức thực tiễn vừa lớn khôn, trưởng thành, “chơi thông minh và học vui vẻ”. Là một giáo viên đứng lớp, hàng ngày được tiếp xúc gần gũi với trẻ, hiểu được mức độ nhận thức của trẻ, tôi nhận thấy việc tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 4-5 tuổi theo chương trình giáo dục mầm non đã được các giáo viên chú trọng song bên cạnh đó vẫn còn những hạn chế, những tồn tại cần được khắc phục. Khi tham gia hoạt động tạo hình trẻ đa phần chỉ được thực hiện các hoạt động vẽ, xé dán, nặn. Việc tổ chức hoạt động tạo hình của giáo viên còn đơn giản, mang nặng tính áp đặt, chưa thực sự giúp trẻ phát triển toàn diện. Qua quá trình dạy trẻ bản thân chúng tôi luôn mong muốn được áp dụng phương pháp học tập này cho học sinh của mình để trẻ sáng tạo hơn, chủ động hơn, để các con tìm ra những nguyên lý khoa học ngay trong những hoạt động đơn giản. Với mong muốn như trên, chúng tôi mạnh dạn chọn đề tài “Ứng dụng phương pháp STEAM trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi”.
- Nội dung giải pháp đề nghị công nhận sáng kiến
Với kinh nghiệm và sự nhiệt tình tích cực trau dồi kiến thức, học hỏi qua sách vở, đồng nghiệp, qua các lớp bồi dưỡng đào tạo, chúng tôi đã hiểu rõ tầm quan trọng của việc phát huy tính tích cực chủ động của trẻ ở hoạt động tạo hình. Chính vì vậy chúng tôi luôn ấp ủ trong lòng mong muốn tổ chức những giờ hoạt động tạo hình sáng tạo, hấp dẫn phù hợp với lứa tuổi của trẻ để trẻ được phát huy tính tích cực chủ động khi tham gia hoạt giờ học tạo hình. Nhưng trên thực tế khi tổ chức cho trẻ hoạt động tạo hình, rào cản lớn nhất trong các phương pháp giáo dục truyền thống là sự tách rời giữa các lĩnh vực quan trọng: khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học. Khi được tiếp cận với phương pháp giáo dục STEAM chúng tôi nhận thấy rằng giáo dục STEAM về bản chất được hiểu là trang bị cho người học những kiến thức và kĩ năng cần thiết liên quan đến các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kĩ thuật, nghệ thuật và toán học. Các kiến thức và kĩ năng này phải được tích hợp, lồng ghép và bổ trợ cho nhau giúp trẻ không chỉ hiểu biết về nguyên lí mà còn có thể thực hành và tạo ra được những sản phẩm trong cuộc sống hằng ngày. Đây chính là phương pháp giáo dục đáp ứng đủ những mong muốn, nhu cầu để chúng tôi tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 4-5 tuổi có tính tích hợp, lồng ghép nhiều kiến thức, lĩnh vực cùng một lúc với nhau chứ không đơn thuần là một hoạt động tạo hình thiên về lĩnh vực nghệ thuật.
Để thực hiện tốt việc ứng dụng phương pháp steam trong việc tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ, chúng tôi mạnh dạn đưa ra 1 số biện pháp sau:
1. Nội dung giải pháp đề xuất
Biện pháp 1:Nghiên cứu tài liệu, xây dựng kế hoạch.
Từ những thực tiễn trên, bản thân chúng tôi luôn suy nghĩ tìm tòi, nghiên cứu, tham khảo tài liệu để tìm ra những nội dung hoạt động tạo hình có ứng dụng phương pháp giáo dục steam cho trẻ. Trước tiên tôi phải nghiên cứu chương trình, cập nhật thông tin từ chuyên đề, trên mạng Internet, tự bồi dưỡng chuyên môn, tìm hiểu một số kiến thức về steam, về các hoạt động cho trẻ có thể áp dụng được phương pháp steam. Từ đó, trên cơ sở những định hướng, gợi ý về nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức học tập của tài liệu, kết hợp với chương trình giáo dục hiện hành chúng tôi đã có thể xây dựng kế hoạch giáo dục cụ thể nhằm thực hiện được yêu cầu có ứng dụng phương pháp steam trong hoạt động tạo hình.
Qua nghiên cứu thực tế trên trẻ, điều kiện tại địa phương nơi tôi công tác, đặc điểm và ý nghĩa của hoạt động tạo hình tôi đã đưa vào kế hoạch năm học theo các chủ đề , được triển khai thông qua việc áp dụng phương pháp giáo dục STEAM.
|
STT
|
Chủ đề thực hiện
|
Nội dung tổ chức hoạt động tạo hình
|
|
1
|
Trường mầm non
|
- Làm bập bênh
- bảng tên lớp
- Làm đèn lồng
|
|
2
|
Bé và an toàn
|
- Làm khẩu trang
- bánh tặng bạn
- xe chữa cháy
- vật cản tiếng ồn
|
|
3
|
Gia đình và cô giáo
|
- Làm điện thoại
- Ngôi nhà thân yêu.
- Váy tặng mẹ.
- Bưu thiếp và những lời chúc
|
|
4
|
Giao thông
|
- ô tô xinh
- Đèn giao thông
- Những chiếc dù thoát hiểm
|
|
5
|
Nghề nghiệp
|
- Đồ dùng xây dựng
- Vẽ tranh sáng tạo
- Món quà tặng chú bộ đội
- Trang trí noel.
|
|
6
|
Tết- mùa xuân
|
- Rực rỡ sắc xuân
- Trang trí tết
- Tạo cây từ hạt
|
|
7
|
Thực vật
|
- Cây ăn quả
- Muôn sắc hoa tươi
- tạo hình rau củ quả.
|
|
8
|
Thế giới động vật
- Ngày 8/3
|
- Nhà của thú cưng
- Vật cản tiếng ồn
- Con vật từ lá cây
- bó hoa xinh
|
|
9
|
Nước và hiện tượng tự nhiên
|
- Chế tạo bè, phao bơi.
- Tranh mưa từ đất sét
- Chiếc dù kì diệu.
|
|
10
|
Bảo vệ môi trường
|
- làm chuông gió
- Làm thùng rác mini
|
|
11
|
Quê hương- Bác Hồ
|
- Làm diều
- Món quà tặng Bác.
|
Biện pháp 2: Sưu tầm, khai thác, lựa chọn các nguyên vật liệu đa dạng.
Những nguyên vật liệu nào có thể sử dụng trong hoạt động tạo hình cho trẻ? Như trước đây mọi hoạt động tạo hình của trẻ đều dựa trên các nguyên vật liệu: Giấy màu, đất nặn, keo, màu sáp, màu nước…Còn với Steam là phương pháp tư duy, kích thích sự chế tạo, sáng tạo của trẻ vì thế những nguyên vật liệu nào để trẻ có thể dùng thay thế, làm ra những sản phẩm có thể hoạt động thì trẻ đều sử dụng được trong hoạt động tạo hình. Bởi sự mới mẻ đó chính là cảm hứng kích thích sự chế tạo, sáng tạo của trẻ.
Để thực hiện hoạt động tạo hình đạt hiệu quả, chúng tôi tiến hành sưu tầm và tích trữ thành kho nguyên vật liệu. Chúng ta có thể sưu tầm, tận dụng các nguyên vật liệu tái chế sẵn có, dễ tìm ở địa phương, rẻ tiền và gần gũi với trẻ như: Sách báo cũ, len, vải vụn, vỏ chai lọ, ống hút, nắp chai, nút áo….ngoài ra còn có các nguyên vật liệu có sẵn trong thiên nhiên như: vỏ sò, vỏ ốc, lá, cành cây, sỏi, đá, cát, rơm, rạ, thóc, rau, củ, quả, hạt…
Tuy nhiên, khi sưu tầm nguyên vật liệu cho trẻ sử dụng làm đồ chơi phải được vệ sinh sạch sẽ khô ráo, đảm bảo tính an toàn (không độc, không nhọn, không có cạnh sắc), dễ cầm (kích cỡ phù hợp với tay trẻ), dễ bảo quản và cất giữ, dễ phục hồi hoặc sửa chữa vì khi chơi, trẻ tiếp xúc trực tiếp với chúng. Các nguyên vật liệu có màu sắc đa dạng, đa công dụng để kích thích sự hứng thú, tích cực sáng tạo của trẻ trong quá trình hoạt động.
Sau khi đã sư tầm và lựa chọn được các nguyên vật liệu cho trẻ hoạt động, tôi phân loại, sắp xếp vào các giá, các góc chơi. Các nguyên liệu được cho vào trong hộp, rổ và được đánh tên, nhãn mác, luôn để trong trạng thái mở để trẻ có thể được tiếp xúc thường xuyên.
Biện pháp 3: Ứng dụng steam trong tổ chức hoạt động tạo hình
- Quy trình tổ chức hoạt động tạo hình theo phương pháp STEAM
Giáo viên giúp trẻ nắm lấy STEAM bằng cách yêu cầu trẻ đưa ra các câu hỏi, chia sẻ trong sự phấn khích của trẻ và tạo cho trẻ nhiều cơ hội khám phá. Do đó, tổ chức cho trẻ hoạt động tạo hình theo phương pháp STEAM chính là cách giáo viên tổ chức hoạt động tạo hình có tính tích hợp, lồng ghép nhiều kiến thức, lĩnh vực cùng một lúc với nhau chứ không đơn thuần là một hoạt động tạo hình thiên về lĩnh vực nghệ thuật.
Quy trình tổ chức hoạt động tạo hình theo phương pháp steam theo các bước:
Bước 1: Tạo hứng thú, giới thiệu: Trong bước đầu này, cô giáo thu hút trẻ vào nội dung bài học hoặc hoạt động bằng cách khơi gợi sự quan tâm, hứng thú của trẻ. Tạo tình huống khơi gợi tính tò mò, khả năng khám phá, tìm tòi của trẻ, để trẻ thể hiện khả năng của bản thân. Bày tỏ cảm xúc phù hợp với tình huống.
Bước 2: Hướng dẫn quan sát: Trẻ tự đưa ra giả định , phỏng đoán, tự kiểm chứng và tự đưa ra kết luận thông qua bắt tay vào làm thử nghiệm, tìm tòi , khám phá, từ đó tự có thêm những kiến thức, hiểu biết về chủ đề.
Bước 3: Hướng dẫn thực hành: Trong bước này trẻ cùng đưa ra phương hướng, đưa ra mô hình, cách làm để tạo ra sản phẩm, trẻ phân công công việc trong nhóm.
Bước 4: Thực hành: Dựa trên bản thiết kế của nhóm, trẻ thực hành, trải nghiệm tích cực hoạt động tạo ra sản phẩm.
Bước 5: Tổ chức đánh giá.
- Ứng dụng trong tổ chức hoạt động tạo hình
* Giáo dục STEAM dựa trên quan điểm lấy trẻ làm trung tâm
Phương pháp dạy học STEAM theo quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm”, phát huy tính tích cực của trẻ trong hoạt động. Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn, tạo cơ hội cho trẻ hoạt động.Trong quá trình tổ chức hoạt động, trẻ sẽ tự khám phá, tự chơi, tự học dưới sự quan sát của giáo viên trên tinh thần tôn trọng sự tự do của trẻ. Trẻ học theo hứng thú và sở thích của mình. Tức là, trẻ được tự do lựa chọn cách thức thực hiện, cách khám phá, tìm hiểu sự vật, hiện tượng, nguyên liệu học tập hay bất kì thứ gì trẻ sáng tạo ra. Ngoài ra, mỗi cá nhân trẻ sẽ luôn độc lập về nhận thức và tính cách. Giáo viên chỉ tham gia vào quá trình tìm hiểu của trẻ khi trẻ có những hành vi không phù hợp với chuẩn mực đạo đức. Hoạt động tạo hình là quá trình trẻ chơi sáng tạo với vô vàn nguyên vật liệu, điều này tạo cơ hội cho trẻ biết sử dụng phối hợp các nguyên liệu khi tạo ra các sản phẩm, đây là tiền đề để trẻ biết cách kết hợp các nguyên liệu bất kì mà trẻ thu lượm được khi tham gia hoạt động tạo hình.
Lấy trẻ làm trung tâm là đặt đứa trẻ vào vị trí trung tâm của hoạt động giáo dục, các đề tài giáo viên lựa chọn đều dựa trên nhu cầu, hứng thú và năng lực riêng vừa là chủ thể vừa là mục đích của quá trình đó.
- Vị trí của trẻ:
+ Trẻ được tham gia vào các hoạt động với cả lớp, trong nhóm nhỏ và cá nhân.
+ Trẻ được tự đề sướng hoạt động.
+Trẻ được tự lựa chọn các hoạt động.
+Trẻ được khuyến khích nói lên và chia sẻ ý tưởng của mình.
- Vai trò của giáo viên trong giáo dục lấy trẻ làm trung tâm:
+ Tôn trọng trẻ:
+ Chấp nhận sự khác biệt, đa dạng, độc đáo của mỗi trẻ và gia đình.
+ Tin tưởng vào khả năng thành công của mỗi trẻ.
+ Mở rộng việc học cho mỗi cá nhân:
+ Tăng cường tiếp cận cá nhân, nhóm nhỏ khi hướng dẫn trẻ.
+Xác định và đáp ứng sự hiểu biết, sở thích, ý tưởng, kĩ năng của từng trẻ.
-Tạo cơ hội cho trẻ tích cực hoạt động:
+ Tạo cơ hội cho trẻ tham gia vào hoạt động phù hợp với khả năng, nhu cầu và hứng thú cá nhân.
+ Sử dụng hiệu quả những cơ hội học bất chợt xảy ra trong các sự kiện và thói quen hàng ngày để hướng dẫn kĩ năng, kiến thức và thái độ cho trẻ.
+ Chuẩn bị môi trường và cung cấp đồ dùng, đồ chơi, học liệu theo trình tự nội dung và hoạt động.
+ Sử dụng ngôn ngữ phong phú, rõ ràng, đúng ngữ pháp, biểu cảm khi hướng dẫn trẻ.
+ Hướng dẫn trẻ hiểu được các mục đích của hoạt động giáo dục.
+ Hỗ trẻ trong quá trình hoạt động bằng cách khuyến khích, gợi mở.
Ví dụ: Khi cho trẻ trang trí góc nhỏ dịp tết cổ truyền. Cô đưa ra nội dung hoạt động , trẻ nêu ý tưởng, cách tạo ra sản phẩm( làm dây pháo, làm tranh treo ngày tết, câu đối,…) Từ ý tưởng của trẻ, cô cung cấp nguyên vật liệu, trẻ chọn nguyên vật liệu làm ra sản phẩm của mình.
* Chú trọng phương pháp thực hành – trải nghiệm.
Giáo viên khuyến khích trẻ tham gia trải nghiệm thực tế, sau đó phản ánh, tổng kết lại để tăng cường hiểu biết, phát triển kĩ năng, định hình các giá trị sống và phát triển tiềm năng bản thân, tiến tới đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã hội .
|
Vòng tuần hoàn” Học tập trải nghiệm”
|
- Trải nghiệm: Trẻ làm thực hiện một hoạt động tuân theo các hướng dẫn cơ bản về an toàn, tổ chức hoặc quy định về thời gian,trẻ làm trước khi được hướng dẫn cụ thể về cách làm.
- Chia sẻ: Trẻ chia sẻ lại các kết quả, các chú ý và các điều quan sát cảm nhận được trong phần hoạt động đã thực hiện của mình. Trẻ học cách diễn đạt và mô tả lại rõ ràng nhất các kết quả của trải nghiệm và mối liên quan của chúng.
- Phân tích: Trẻ cùng thảo luận nhìn lại cả quá trình trải nghiệm, phân tích và phản ánh lại.
- Tổng Quát: Liên hệ những kết quả và điều học được từ trải nghiệm với các ví dụ trong cuộc sống thực tế. Bước này thúc đẩy trẻ suy nghĩ về việc có thể áp dụng những điều học được vào các tình huống khác như thế nào.
- Áp dụng: Trẻ sử dụng những kĩ năng, hiểu biết mới vào cuộc sống thực tế của mình. Trẻ trực tiếp áp dụng những điều học được vào tình huống tương tự hoặc các tình huống khác - thực hành.
* Tích cực tổ chức hoạt động nhóm
Dạy học theo nhóm là một hình thức dạy học, trong đó trẻ thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực hành, tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được trẻ thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập.
Xác định chủ đề và mục đích : giáo viên và trẻ cùng nhau đề xuất ý tưởng. Cần tạo ra một tình huống xuất phát, chứa đựng một vấn đề hoặc đặt một nhiệm vụ cần giải quyết, trong đó liên hệ với hoàn cảnh thực tiễn xã hội và đời sống. Cần chú ý đến hứng thú của trẻ cũng như ý nghĩa xã hội của đề tài. Giáo viên có thể giới thiệu một số hướng đề tài để trẻ lựa chọn và cụ thể hoá. Trong trường hợp thích hợp, sáng kiến về việc xác định đề tài có thể xuất phát từ phía trẻ. Giai đoạn này còn được mô tả thành hai giai đoạn là đề xuất sáng kiến và thảo luận về sáng kiến.
Thực hiện: các thành viên thực hiện công việc theo kế hoạch đã đề ra cho nhóm và sự phân công công cho mỗi cá nhân trong nhóm. Trong giai đoạn này trẻ thực hiện các hoạt động trí tuệ và hoạt động thực tiễn, thực hành, những hoạt động này xen kẽ và tác động qua lại lẫn nhau. Kiến thức lí thuyết, các phương án giải quyết vấn đề được thử nghiệm qua thực tiễn. Trong quá trình đó sản phẩm của nhóm và thông tin mới được tạo ra.
Trình bày sản phẩm : kết quả thực hiện có thể được trình dưới dạng một bức tranh, sản phẩm cụ thể... Sản phẩm cũng có thể là những hành động phi vật chất, chẳng hạn việc biểu diễn một vở kịch, việc tổ chức một sinh hoạt nhằm tạo ra các tác động xã hội.
Cùng chúng mình làm đồ trang trí tết theo nguyên liệu tự chọn nhé!
Đánh giá : giáo viên và trẻ đánh giá quá trình thực hiện và kết quả cũng như kinh nghiệm đạt được.
Đối với trẻ:
+Tăng tính chuyên cần, nâng cao tính tự lực và thái độ học tập.
+ Kiến thức thu được tương đương hoặc nhiều hơn so với những mô hình dạy học khác do khi được tham gia vào nhóm trẻ sẽ trách nhiệm hơn trong học tập so với các hoạt động truyền thống khác trong lớp học.
+ Có cơ hội phát triển những kĩ năng phức hợp, như tư duy bậc cao, giải quyết vấn đề, hợp tác và giao tiếp.
+ Có được cơ hội rộng mở hơn trong lớp học
Biện pháp 4: Ứng dụng steam vào các hoạt động trong ngày.
Giáo viên cần có tâm huyết và đầu tư cho hoạt động giảng dạy bởi đây là phương pháp đòi hỏi thời gian, công sức và chất xám cho mỗi hoạt động được tổ chức. Bên cạnh đó, cần hiểu rõ về STEAM và cách học của trẻ mầm non, đặc biệt là trẻ mẫu giáo. Trẻ không học lí thuyết hàn lâm, qua lời nói suông, giảng giải mà chúng học qua chính trải nghiệm - thực làm, thực học. Giáo viên cần khuyến khích trẻ tìm hiểu, thử nghiệm, phán đoán, suy luận.Hoạt động giáo dục ở mẫu giáo là một quá trình giáo dục có mục đích, có kế hoạch với nhiều hình thức, phương pháp khác nhau. Mỗi hoạt động đều nhằm đạt được một mục đích nhất định. Vì thế hoạt động nào cũng có tính chất riêng của nó. Tôi đã lựa chọn nội dung tích hợp hoạt động STEAM phù hợp cho từng hoạt động như sau.
* Hoạt động học:
Tổ chức cho trẻ hoạt động tạo hình theo phương pháp STEAM chính là cách giáo viên tổ chức hoạt động tạo hình có tính tích hợp, lồng ghép nhiều kiến thức, lĩnh vực cùng một lúc với nhau chứ không đơn thuần là một hoạt động tạo hình thiên về lĩnh vực nghệ thuật.
- Tiết học tạo hình của trẻ
Ví dụ : Trong tiết học tạo hình “làm chuông gió” chúng tôi đã chuẩn bị rất nhiều các nguyên vật liệu để trẻ được hoạt động : vỏ sò, vỏ ốc, nắp chai, chai nhựa, lá cây, ống mút, hộp giấy, vỏ lon, cành cây, dây gai( dây dù)…
+ Cô cho trẻ xem video về những chiếc chuông gió.
+ Trẻ mói được các bộ phận, nguyên vật cần thiết khi làm chuông gió.
+ Trẻ nói được ý thích, ý tưởng của mình ( làm chuông gió bằng những nguyên vật liệu cô đã chuẩn bị, liên kết chúng bằng những sợi dây)
+ Trẻ về nhóm làm chuông gió.
+ Trẻ mang sản phẩm mình làm được lên trưng bày và giới thiệu về sản phẩm của nhóm mình.
Bé hứng thú làm những chiếc chuông gió từ các nguyên vật liệu
- Tích hợp hoạt động tạo hình với hoạt động khám phá:
+ Trong phần cuối của hoạt động khám phá, cô gợi mở cho trẻ một số câu hỏi để phát huy tính sáng tạo của trẻ.
Ví dụ: Với bài khám phá về hoa của bé, khi giáo dục trẻ về tình cảm về tình yêu thiên nhiên, biết bảo vệ , chăm sóc những bông hoa để làm đẹp cho cuộc sống cô gợi mở cho trẻ cách làm một số bức tranh về hoa để trang trí, làm đẹp cho ngôi nhà.
Từ bàn tay khéo léo của bé những bức tranh đã rực rỡ sắc hoa rồi
- Tích hợp hoạt động tạo hình với làm quen với các tác phẩm văn học:
+ Tất cả những câu chuyện trong chương trình giáo dục cho trẻ 4-5 tuổi đều được chọn lọc và mang ý nghĩa giáo dục cho trẻ.
+ Ở mỗi câu chuyện đều có thể giáo dục cho trẻ tình yêu thiên nhiên, yêu gia đình và đây là cơ hội để cô khơi gợi lên cảm xúc của trẻ, cho trẻ mong muốn được thể hiện tình cảm của mình thông qua việc tạo ra những sản phẩm phù hợp theo nội dung của từng chủ đề mà cô giáo mong muốn.
+ Những câu chuyện mang tính giải thích hiện tượng khoa học mang lại cho trẻ những trải nghiệm, sự tò mò thú vị và cơ hội để trẻ mang những kiến thức đó vào các hoạt động khác để trải nghiệm.
Tớ đang làm dối trong câu truyện “ Hai chú chó thông minh” đấy các bạn ạ!
- Tích hợp hoạt động tạo hình với hoạt động làm quen với các biểu tượng của toán:
Việc hình thành kĩ năng toán sơ đẳng góp phần đáng kể để trẻ tham gia hoạt động steam. Trong mỗi bài học với các khái niệm khác nhau trẻ lại được tham gia các hoạt động vui chơi khác nhau. Ví dụ: Khi học về “ So sánh chiều cao 2 đối tượng” cô giáo cho trẻ ôn luyện bằng cách vẽ cây cao - cây thấp, nhà cao – nhà thấp. Hay trẻ có thể tự làm dụng cụ thước đo khi học đo độ dài 2 đối tượng bằng 1 đơn vị đo.
- Tích hợp hoạt động tạo hình với hoạt động phát triển thể chất cho trẻ.
Phát triển thể chất cho trẻ mầm non giúp bé nâng cao các kỹ năng cần thiết từ kỹ năng cảm xúc đến xã hội. Vận động tạo ảnh hưởng tích cực đến hệ thần kinh của trẻ, hỗ trợ phát triển và hình thành tính cách cho bé. Thông qua các bài học thể chất, bé sẽ rèn luyện những kỹ năng xã hội như: kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề…Việc kết hợp hoạt động tạo hình của trẻ vào tiết học thể chất của trẻ ví dụ như: Trẻ có thể lấy chai nhựa , gậy thể dục, hộp giấy…xếp thành con đường hẹp, con đường ngoằn ngoèo hay con sông con suối phục vụ cho vận động đi , bật.
- Tích hợp hoạt động tạo hình với hoạt động âm nhạc:
Trẻ có thể làm dụng cụ âm nhạc tự tạo, dụng cụ chơi trò chơi âm nhạc hay nơ tay…
* Hoạt động ngoài trời:
- Giáo viên tổ chức cho trẻ quan sát, tiếp xúc gần gũi với thiên nhiên, trẻ có thể tự tìm kiếm những nguyên vật liệu xung quanh trẻ như: viên sỏi, viên đá... hoặc trẻ có thể nhặt lá vàng, các cánh hoa rơi xếp thành các hình theo ý thích của trẻ hoặc theo đề tài.
- Khi cho trẻ quan sát cây cối, tôi luôn chú ý hướng dẫn trẻ cắt tỉa lá vàng, nhặt lá rụng, cánh hoa rơi rồi về ép thẳng, nhặt những cành cây khô, vỏ cây để sử dụng làm nguyên liệu tạo hình của trẻ. Vừa giúp trẻ có thêm nguyên vật liệu để dùng vừa giáo dục trẻ chăm sóc cây, hoa và giữ gìn quang cảnh chung cho trường và lớp.
Hình ảnh: Bé chơi cùng hoa và lá trong giờ hoạt động ngoài trời
* Tổ chức hoạt động vui chơi.
Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ, tại đây trẻ được hoạt động theo sở thích của mình, trẻ tự do chơi, tự do sáng tạo. Tận dụng các nguyên vật liệu tự nhiên vào các hoạt động trong góc chơi góp phần phát triển tính tư duy, sáng tạo, kích thích sự hứng thú của trẻ trong khi chơi.
+ Góc xây dựng ( sử dụng thân cây khô làm hàng rào, hộp sữa làm ngôi nhà, làm cây, hộp caramen, hộp thạch, thìa sữa chua , ống hút, dạ màu, giấy vụn làm hoa, cây cối và đồ chơi..)
Hình ảnh: Công viên xanh dưới bàn tay của các kỹ sư tài ba
+ Góc bán hàng ( tận dụng vỏ chai sữa, hộp bánh, ống hút, vải vụn, chai nhựa để làm đồ chơi, sử dụng túi nilong để làm nem cuốn)
Các bạn biết bánh tráng trộn và cafe cốt dùa của lớp B1 được làm như thế nào không, hãy ghé qua lớp mình để thưởng thức nhé!
+ Góc gia đình( tận dụng bìa cattông làm tủ quần áo, giấy bìa túi niloong làm trang phục quàn áo, ống mút làm đũa, trang trí cốc giấy, bát nhựa để tạo thành bộ đồ dùng ăn uống thêm sinh động)
+ Với góc học tập ( sử dụng lõi giấy vệ sinh, cành cây khô cho trẻ học toán, cho số lượng cành cây khô tương ứng với chữ số trên mỗi ống lõi giấy, từ cành cây khô trẻ xếp thành các hình học khác nhau, hay các hình liên quan tới chủ đề. cảm nhận của bé khi sờ bông, dây kim tuyến, giấy vụn, vỏ sò, len, que kem, rây ngô, vải vụn..)
+ Góc chơi nghệ thuật được chúng tôi chú trọng nhiều nhất, góc chơi này tập chung tất cả các nguyên vật liệu tự nhiên mà chúng tôi và trẻ sưu tầm được. Trẻ được thỏa sức sáng tạo theo trí tưởng tượng của mình để rồi tự tạo cho mình những sản phẩm tạo hình, những đồ chơi thật đẹp. Trẻ được khám phá tích cực hơn, được sử dụng các nguyên vật liệu khác nhau, được thỏa sức sáng tạo, có cơ hội trải nghiệm một cách tích cực hơn, phong phú hơn. Cô giáo còn có thể hướng dẫn trẻ tạo được những bức tranh, hoặc nhưng đồ chơi để sử dụng cho những góc chơi khác .Qua đó bổ sung được rất nhiều đồ dùng cho hoạt động vui chơi cũng như học tập của trẻ.
Thoả sức sáng tạo cùng với chúng mình nào!
+ Góc thiên nhiên, khám phá khoa học (Dùng vỏ dừa, chai nhựa đẻ làm chậu trông cây. Sử dụng sỏi, lá làm thí nghiệm vật chìm, vật nổi..)
+ Góc sách truyện ( sử dụng các hộp bìa catong, que kem, cành tre, giấy vụn để tạo khung rối kể chuyện cho trẻ,các mẩu gỗ, tấm nhựa làm cây, hộp sữa làm nhà, bìa cattong làm sân khấu rối trẻ kể truyện..)
Giáo viên có thể gợi ý ý tưởng cho trẻ, sau đó các trẻ đưa ra ý tửng của mình, rồi cùng nhau ngồi lại bàn bạc để thực hiện theo nhóm hoặc cá nhân. Trẻ sẽ là người chủ động trong tất cả, giáo viên chỉ có thể là người hướng dẫn và người bạn, chứ không thể nào làm hộ thay hết cho trẻ, khi trẻ thực hiện giáo viên kịp thời đặt ra những câu hỏi kích thích sự sáng tạo của trẻ để trẻ có thể tạo ra những sản phẩm mới lạ hơn.
* Hoạt động chiều:
- Tuỳ theo mục đích của từng tháng, tuần và nội dung của hoạt động, cô cho trẻ xem hình ảnh minh hoạ sinh động, các video clip về cấu tạo, mục đích sử dụng cách chơi, các cách để tạo ra sản phẩm.
- Cho trẻ thực hiện các thí nghiệm, trẻ quan sát, phán đoán kết quả thí
nghiệm theo kinh nghiệm của trẻ, cho trẻ thực hiện thí nghiệm, rút ra kết luận, giới thiệu về hiện tượng khoa học của thí nghiệm.
- Cho trẻ chơi các trò chơi trắc nghiệm vui vẻ để trẻ ôn luyện, mở rộng kiến thức về các nội dung cung cấp ở hoạt động học.
- Tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi tập thể để tăng cường tình đoàn kết, sự hợp tác giữa các thành viên trong nhóm để hoàn thành được nhiệm vụ chơi.
Biện pháp 5: Công tác phối hợp với cha mẹ học sinh:
- Cha mẹ trẻ luôn đóng vai trò quan trọng, luôn gần gũi với trẻ, chính vì thế giáo viên có thể tổ chức hướng dẫn cha mẹ trẻ làm đồ chơi từ những nguyên vật liệu tự nhiên sẵn có trong các cuộc họp cha mẹ học sinh ở lớp. Thông qua nhóm zalo chát của lớp, giáo viên có thể trao đổi với phụ huynh những bài học, những sản phẩm cần có trong chủ đề cha mẹ có thể giúp trẻ làm ra những đồ dùng, đồ chơi khi trẻ ở nhà.
- Khuyến khích phụ huynh đến tham gia các ngày hội, triển khai làm đồ dùng, đồ chơi với các mô hình, sản phẩm, các kiệt tác nghệ thuật của trẻ, phụ huynh có thể chung tay cùng trẻ trải nghiệm vào hoạt động đó để hiểu con đang được làm gì ở trường.
- Khuyến khích phụ huynh cho trẻ tí toáy chơi, làm nhiều hơn ở nhà, chấp nhận sự bừa bộn ở nhà khi con chơi.
- Khuyến khích phụ huynh luôn gợi mở, gợi ý giúp trẻ tưởng tượng, hình dung ra làm thế nào để làm ra sản phẩm đó thay vì làm cho con
- Luôn nâng đỡ tinh thần chế tạo của trẻ, không bẻ gãy ý chí của trẻ. Dù trẻ làm đẹp hay xấu, thành công hay thất bại cha mẹ nên động viên trẻ để trẻ có động lực càng ngày càng làm đẹp thêm
- Nhờ cha mẹ trẻ sưu tầm, hỗ trợ một số nguyên vật liệu xung quanh, các phế thải tái chế mang tới lớp.
- Giáo viên cũng tổ chức trưng bày những sản phẩm ở góc tuyên truyền hoặc cho trẻ mang về nhà để phụ huynh hiểu rõ hơn về lợi ích của việc sử dụng những nguyên liệu phế thải vào các hoạt động của trẻ ở trường.
- Giáo viên khuyến khích phụ huynh mở rộng hiểu biết, biểu tượng trong thế giưới xung quanh của trẻ qua những chuyến tham quan, du lịch, dạo phố… cùng gia đình.
Biện pháp 6: Nêu gương, khen thưởng kịp thời:
- Trong hoạt động tạo hình và các hoạt động tích hợp, tôi luôn tôn trọng các ý kiến của trẻ, khen ngợi những trẻ có những sáng tạo, tích cực.
- Động viên để trẻ có thể tự tin trình bày được ý kiến, ý tưởng của mình, tạo cho trẻ niềm tự hào khi làm ra sản phẩm.
- Khen ngợi các nhóm có sự đoàn kết và tạo ra sản phẩm với sự thống nhất ý kiến của các thành viên trong nhóm, phù hợp với mục đích ban đầu của sản phẩm.
- Lập bảng khen cho trẻ và tặng sao cho cá nhân, nhóm hoạt động tích cực.
2. Tính mới, tính sáng tạo
- Với mô hình tích hợp, STEAM giúp trẻ dễ dàng hệ thống hóa kiến thức, trẻ sẽ không chỉ hiểu biết về nguyên lý mà còn có thể thực hành và tạo ra những sản phẩm cho cuộc sống hằng ngày.
- Giáo viên và trẻ không còn bó buộc trong những nguyên vật liệu đơn điệu : giấy màu, hồ dán, màu sáp ..nữa, mà thoải mái sử dụng những màu sắc của thiên nhiên, đa dạng về hình dáng, kích thước để tạo ra những đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho hoạt động của trẻ.
- Trẻ học cách tư duy, tìm tòi cái mới, tạo ra những sảm phẩm mang bản chất riêng của mình.
- Trẻ mạnh dạn, tự tin hơn, ngoài ra các kĩ năng tạo hình của trẻ được nâng cao hơn qua cách tạo ra nhiều sản phẩm đẹp, độc và mới lạ.
- Tạo không gian hoạt động xung quanh trẻ gần gũi với thiên nhiên hơn giúp trẻ có tâm thế thoải mái khi tham gia các hoạt động.
- Môi trường lớp học lấy trẻ làm trung tâm, có nhiều các nguyên vật liệu cho trẻ khám phá để trẻ thoả sức sáng tạo một cách tích cực, hiệu quả.
- Tích cực tổ chức các hoạt động tạo hình để nâng cao sáng tạo hơn của trẻ ở mọi lúc mọi nơi.
- Phối hợp với phụ huynh học sinh trong việc sưu tầm các nguyên vật liệu, tạo mọi điều kiện giúp trẻ nâng cao tính tích cực sáng tạo, đồng thời cũng tạo nên niềm tin, sự ủng hộ nhiệt tình của phụ huynh làm động lực cho giáo viên tìm tòi nhiều hoạt động mới đưa đến cho trẻ.
3. Khả năng áp dụng, nhân rộng
Khi nghiên cứu thực hiện đề tài này, chúng tôi nhận thấy đây là những giải pháp rất dễ thực hiện, gần gũi với chuyên môn của giáo viên mầm non, kích thích trẻ hứng thú tham gia vào các hoạt tạo hình của trẻ; giải pháp mang tính khả thi cao, không tốn kém chi phí nhiều, dễ dàng vận dụng và đạt hiệu quả trong việc tổ chức hoạt động tạo hình có khả năng áp dụng với tất cả các trường mầm non, mang lại sự hứng thú tích cực hoạt động, tăng tính kiên trì, hợp tác chia sẻ, làm việc theo nhóm với bạn. Những giải pháp này có thể nhân rộng cho trẻ mọi độ tuổi tuy nhiên giáo viên cần nâng cao yêu cầu phù hợp với độ tuổi và khả năng của trẻ.
4. Hiệu quả, lợi ích thu được do áp dụng giải pháp
a. Hiệu quả kinh tế:
- Trẻ có tính tích cực, sáng tạo hơn, trẻ thêm mạnh dạn, tự tin, các kĩ năng tạo hình được đẩy lên cao. Trẻ hứng thú làm ra nhiều sản phẩm tự tạo để chơi, để trang trí trong và ngoài lớp học.
- Tiết kiệm kinh phí khi làm đồ dùng đồ chơi và giảm việc mua những nguyên vật liệu khi cho trẻ hoạt động tạo hình. Ngoài ra còn giáo dục trẻ biết tiết kiệm , giữ vệ sinh môi trường và có ý thức bảo vệ thiên nhiên hơn.
- Việc tận dụng các nguyên vật liệu tự nhiên sẵn có vào các hoạt động tạo hình góp phần nâng cao được chất lượng giáo dục trẻ theo chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm”.
- Tích lũy thêm kinh nghiệm chuyên môn về tổ chức hoạt động tạo hình cũng như đổi mới hình thức tổ chức, nâng cao tinh thần ham học hỏi, tìm tòi cái mới để củng cố kiến thức cho bản thân.
b. Hiệu quả về mặt xã hội:
- Tạo mối quan hệ gần gũi, thân thiết giữa giáo viên và trẻ, giữa trẻ với trẻ trong quá trình hoạt động.
- Cha mẹ luôn coi trọng trẻ và tích cực tham gia vào các hoạt động giáo dục của trẻ ở lớp, cha mẹ sẽ phối hợp chặt chẽ với cô giáo trong việc sưu tầm các nguyên vật liệu, phối hợp với giáo viên trong việc hướng dẫn trẻ làm đồ dùng, đồ chơi từ các nguyên vật liệu tự nhiên sẵn có.
- Tạo nhiều cơ hội tham gia vào các hoạt động cùng trẻ ở trường. Từ đó tạo mối quan hệ thân thiết, thống nhất giữa cha mẹ học sinh và giáo viên trong chăm sóc giáo dục trẻ.
- Giáo dục trẻ ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh chung, yêu thích và tạo ra cái đẹp.
c. Giá trị làm lợi khác:
- Trí tưởng tượng của trẻ càng ngày càng phong phú, nâng cao tính đoàn kết, hợp tác, phối hợp với các bạn để hoàn thành nhiệm vụ.
- Bản thân tôi cũng rút ra được những kinh nghiệm trong việc tổ chức hoạt động STEAM cho trẻ.
- Giáo viên ham học hỏi, tìm tòi, tìm kiếm những ý tưởng mới lạ hơn để gợi ý, kích thích sự sáng tạo của trẻ khi tham gia vào hoạt đông tạo hình.
- Phụ huynh rất vui khi con được tiếp cận với chương trình giáo dục mới hiện đại, phù hợp với xu thế phát triển của thế giới.
III.Kết luận và kiến nghị
1. Ưu điểm và hạn chế của giải pháp:
* Hạn chế của giải pháp
Trước khi thực hiện biện giải pháp này , chúng tôi đã khảo sát tình hình thực trạng tại lớp mẫu giáo B1 và nhận thấy rằng có những mặt hạn chế sau:
- Trẻ đông nên chuẩn bị nguyên vật liệu đủ cho số trẻ hoạt động cũng gặp nhiều khó khăn. Một số trẻ còn nhút nhát không tích cực hoạt động.
- Ngôn ngữ của một số trẻ còn hạn chế, chưa diễn tả được ý hiểu của mình đối với người khác.
- Một số phụ huynh còn chưa quan tâm đến tình hình học tập của con.
* Ưu điểm của giải pháp
- Bản thân giáo viên ham học hỏi, tìm tòi và sáng tạo; có năng khiếu tạo hình.
- Phụ huynh nhiệt tình hỗ trợ, phối hợp với cô giáo trong việc chuẩn bị nguyên vật liệu, học liệu đa dạng, phong phú phục vụ cho các hoạt động vui chơi, học tập của trẻ. Kết hợp cùng cô giáo để tạo môi trường học tập và sinh hoạt tốt nhất cho trẻ.
- Luôn quan sát, tiếp cận gần gũi với trẻ nên chúng tôi nắm bắt được đặc điểm tâm sinh lý, thói quen của từng trẻ trong lớp. Do đó, chúng tôi đảm bảo được mục tiêu giáo dục và dễ dàng giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng một cách phù hợp nhất với lứa tuổi, tính cách, khả năng của trẻ.
- Đa số trẻ trong lớp tôi đều có kĩ năng tạo hình rất tốt. Nhiều trẻ có trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo phong phú.
2. Phương pháp để khắc phục hạn chế:
- Lựa chọn nội dung cho trẻ hoạt động với phương pháp STEAM phù hợp với nhận thức, nhu cầu khám phá của trẻ, phù hợp với hoạt động, với chủ đề.
- Vận động , tuyên truyền phụ huynh ủng hộ các nguyên vật liệu cho trẻ hoạt động tích cực hơn, xây dựng kho vật liệu cần thiết để cung cấp cho trẻ hoạt động mọi lúc mọi nơi.
- Khích lệ trẻ tham gia mạnh dạn hơn, động viên trẻ hoàn thành nhiệm vụ, không chú trọng sản phẩm của trẻ đẹp hay xấu, thành công hay thất bại thì quá trình trẻ tham gia hoạt động là chính. Mỗi sản phẩm trẻ làm ra đều là sự sáng tạo của trẻ cần động viên, cổ vũ trẻ hoạt động nhiều hơn.
3. Kiến nghị
- Tổ chức các lớp học với các chuyên đề, chương trình mới phù hợp xu hướng giáo dục mầm non cho các giáo viên được học tập và bồi dưỡng.
- Tăng số lượng đồ dùng,các thiết bị và phương tiện dạy học.
- Bổ sung tài liệu tham khảo, đặc biệt là tài liệu về phương pháp giáo dục STEAM.
- Thường xuyên cho giáo viên đi tham quan học tập các trường áp dụng phương pháp giáo dục tiên tiến để học hỏi kinh nghiệm về cách tổ chức và lồng ghép hình thức giáo dục đó trong chương trình giáo dục mầm non hiện hành.